Những nhiệm vụ đầu tiên trên cương vị mới sẽ được ông ưu tiên chỉ đạo, thực hiện là gì, thưa ông?

Chánh án Nguyễn Hòa Bình: Công việc ở Tòa án rất nhiều nhưng đều đã có kế hoạch cả rồi. Nhưng những việc trọng tâm nhất cần phải thực hiện trong năm nay là phải tổ chức quán triệt, triển khai thực hiện các bộ luật về tư pháp đã được Quốc hội thông qua từ cuối năm ngoái và sẽ có hiệu lực trong thời gian tới, đặc biệt là Bộ luật Hình sự, Bộ luật Tố tụng hình sự, Bộ luật Dân sự, Tố tụng hành chính, Tố tụng dân sự.

Đây đều là những bộ luật liên quan rất lớn đến quyền con người, quyền công dân, có nhiều nội dung tiến bộ mà nếu chúng ta thực hiện nghiêm túc thì chất lượng tư pháp nước nhà sẽ nâng cao.

Nhiệm vụ thứ hai mà chúng tôi sẽ thực hiện liên quan đến việc tiếp tục triển khai các quy định của Luật Tổ chức TAND, hình thành các cấp tòa án theo quy định, đào tạo các chức danh tư pháp. Trong đó luật quy định từ nay trở đi việc bổ nhiệm thẩm phán các cấp phải tuân thủ quy trình chặt chẽ, có cả xét tuyển và thi tuyển, đặc biệt thi tuyển quy mô quốc gia, đòi hỏi yêu cầu khắt khe để nâng cao chất lượng cán bộ tư pháp.

Chất lượng của cán bộ đặc biệt quan trọng, việc tuyển chọn cán bộ, đổi mới đào tạo cán bộ tư pháp là nhiệm vụ rất quan trọng để nâng cao chất lượng của ngành tòa án. Thời gian qua tôi cho là chúng ta đã làm được rất nhiều việc trong tiến trình cải cách tư pháp, trong đó có việc xây dựng hạ tầng pháp lý, triển khai bộ máy của tòa án bảo đảm tính công khai, minh bạch.

Việc thứ ba rất quan trọng, đó là phối hợp với các cơ quan hữu quan, trong đó có Viện Kiểm sát, tập trung giải quyết những vấn đề nổi cộm, bức xúc được đặt ra trong các nghị quyết tư pháp của Quốc hội, trong đó có việc phải chống oan sai, đẩy nhanh tiến độ giải quyết đơn thư về tư pháp tồn đọng - mà theo thống kê hiện nay số lượng rất nhiều, trở thành áp lực đối với các các cơ quan tiến hành tố tụng.

Khi tôi làm Viện trưởng VKSND Tối cao, số lượng đơn phải đến chục nghìn, bây giờ về TAND Tối cao tôi chưa kiểm tra, nhưng chắc chắn đây là việc tôi sẽ quan tâm.

Chúng tôi sẽ có bàn bạc, phân định trách nhiệm rõ ràng xem việc nào thuộc cơ quan nào và có giải pháp tập trung để hy vọng trong hai năm 2016-2017 có thể giải quyết số lượng hàng chục nghìn đơn tồn đọng này. Đây là cái nợ mà chúng ta để quá lâu rồi.

Nhưng cũng cần phải nói trước là hàng chục nghìn đơn ấy không phải lúc nào cũng có kết quả xem xét lại bản án, bởi bản án đã được xét xử, giải quyết đúng pháp luật, công tâm rồi, nhưng mà người dân vẫn “kiện cầu may” do hiểu biết pháp luật hoặc do liên quan đến quyền lợi. Mà tuyệt đại đa số đơn lại nằm trong khu vực này.

Theo thông lệ các quốc gia trên thế giới thì ở cấp giám đốc thẩm và tái thẩm mỗi năm chỉ giải quyết dưới 100 vụ thôi, nhưng chúng ta tồn mười mấy nghìn. Không phải mười mấy nghìn đều có thể xem xét lại nhưng dù không giải quyết được thì cũng phải trả lời cho người dân là “đơn của bác đã được giải quyết rất đúng quy định pháp luật”; Tòa Tối cao và Viện KSND Tối cao không thể giải quyết yêu cầu, vượt ra khỏi tài liệu đã thu thập chứng minh trong quá trình xét xử. Và xem đây như việc giáo dục pháp luật cho người dân, để người dân hiểu thêm quy định của luật pháp.

Ngoài ra còn rất nhiều nội dung khác chúng tôi cần phải làm trong thời gian tới như vấn đề bảo đảm tranh tụng tại tòa, hay tập trung xây dựng án lệ. Đây có thể nói là một nội dung chúng tôi phải có sự quan tâm.

Ông sẽ làm gì để phòng chống oan sai một cách hiệu quả nhất trong thời gian sắp tới?

Chánh án Nguyễn Hoà Bình: Có thể nói chống oan sai là quyết tâm chính trị không chỉ riêng TAND Tối cao hay VKSND Tối cao. Đây là đòi hỏi của Đảng, của nhân dân. Bất kể ai vào vị trí của tôi cũng canh cánh nỗi lo này.

Tỉ lệ án oan trong những năm gần đây giảm rất đáng kể, chiếm tỉ trọng rất nhỏ trong tổng số các vụ án mà ngành tòa án đã xét xử. Số lượng như tổng kết, báo cáo nhiệm kỳ của Chánh án TAND Tối cao vừa qua cho thấy chỉ có 3 vụ trong tổng số gần 100.000 vụ xét xử là chiếm tỷ lệ rất nhỏ.

Chúng tôi cũng thấy rằng phải làm sao để không có vụ oan, sai nào là tốt nhất, lý tưởng nhất. Đó là sự phấn đấu, quyết tâm hết sức cao nhưng không chỉ là ý chí, mong muốn, hô hào mà phải có những giải pháp cụ thể.

Các bộ luật liên quan đến tố tụng hình sự sẽ có hiệu lực trong thời gian tới đã đưa ra rất nhiều giải pháp để hướng tới mục tiêu chống oan, sai, như đảm bảo thuận lợi cho luật sư tiếp cận vụ án, nguyên tắc tranh tụng tại tòa, áp dụng nguyên tắc suy đoán vô tội, tính công khai minh bạch và kiểm soát lẫn nhau giữa các cơ quan tố tụng...

Còn trong nội bộ của chúng tôi, trước đây ở VKSND Tối cao tôi cũng đã làm và thấy hiệu quả, chất lượng được nâng lên. Những kinh nghiệm đó tôi cũng sẽ áp dụng tại TAND Tối cao, như: Đề cao trách nhiệm, tăng cường kỷ luật nội bộ, tạo điều kiện nâng cao việc kiểm tra giám sát trong hệ thống cũng như ngoài hệ thống, giữa cơ quan này với các cơ quan khác, giữa cấp trên với cấp dưới, giữa Trung ương với địa phương. Ngoài ra có cả cơ chế để tiếp thu ý kiến của quần chúng Nhân dân.

Tức là ông sẽ tiếp tục xử lý nghiêm những cán bộ vi phạm,“tay nhúng chàm” như cách ông đã từng thực hiện quyết liệt trong thời gian giữ chức Viện trưởng VKSND Tối cao?

Chánh án Nguyễn Hoà Bình: Cái đó là chắc chắn. Chúng ta không muốn làm việc này nhưng chúng ta phải sòng phẳng. Cán bộ đã vi phạm thì phải có cách xử lý.

Câu chuyện đặt ra từ xử lý về công tác tổ chức cán bộ, ví dụ như tôi không tái bổ nhiệm, không bổ nhiệm anh; nếu anh làm không hiệu quả thì tôi không giao anh làm việc này nữa mà phải điều anh đi làm việc khác thích hợp. Cán bộ vi phạm thì phải xử lý kỷ luật theo các hình thức phù hợp.

Còn nghiêm trọng hơn nữa như nhà báo nói là “tay đã nhúng chàm”, làm oan cho dân, tham nhũng trong quá trình tố tụng, gây ra hậu quả nghiêm trọng ảnh hưởng tới quyền và lợi ích hợp pháp của công dân thì phải xử lý. Lúc này không còn ở việc muốn hay không muốn nữa, mà Nghị quyết của Quốc hội đã xác định rõ chuyện này rồi. Nghĩa vụ của Chánh án là chấp hành.

Tôi không thể vì thành tích hay gì đó mà bao che. Chúng ta phải làm nghiêm để người dân thấy. Làm nghiêm để đưa ra những bài học cho cán bộ khác.

Trong thời gian làm Viện trưởng VKSND Tối cao, các ông đã kháng nghị vụ án của ông Huỳnh Văn Nén (Bình Thuận), tạo tiền đề để giải oan cho ông Nén sau này. Hiện có thông tin ông Nén đã nộp đơn yêu cầu TAND tỉnh Bình Thuận bồi thường oan sai 18 tỷ đồng. Với cương vị mới, Chánh án sẽ sớm chỉ đạo giải quyết thoả đáng?

Chánh án Nguyễn Hoà Bình: Các vụ việc oan sai trong thời gian qua gắn liền với kháng nghị của VKSND Tối cao, kể cả vụ ông Nguyễn Thanh Chấn ở Bắc Giang hay ông Huỳnh Văn Nén ở Bình Thuận. Đây là những câu chuyện đáng tiếc, do lịch sử để lại.

Thông tin ông Nén gửi đơn cho Tòa án tỉnh Bình Thuận thì tôi chưa nhận được. Tôi sẽ kiểm tra thông tin này, nhưng quy định pháp luật hiện nay là gây oan sai thì phải xin lỗi và bồi thường. Bồi thường bao nhiêu đã có quy định của luật, có quy trình cả rồi.

Về mặt trách nhiệm, tôi sẽ đôn đốc tòa án tỉnh Bình Thuận giải quyết vụ này, không thể chối từ được.

Xin cảm ơn Chánh án!