Búa thẩm phán làm từ gỗ cây phong, thường dùng kèm với một mặt gõ cũng từ chất liệu này. Âm thanh khi búa va chạm với mặt gõ rất to và vang, đảm bảo mọi người trong phòng đều có thể nghe rõ. Hình ảnh của cây búa này thường xuất hiện chủ yếu ở tòa án và nghị viện Mỹ, bên cạnh đó nó còn được sử dụng trong các buổi đấu giá...

Chiếc búa thể hiện người nắm giữ nó có quyền uy của người cầm trịch - ví dụ như chủ tịch phiên họp hoặc thẩm phán phiên tòa. Người ta sử dụng búa này để kêu gọi sự tập trung của người khác mà không phải lớn tiếng nhắc nhở.

Ngoài ra, việc gõ búa cũng để báo hiệu đạo luật đã được thông qua, hoặc phán quyết có tính chất chung cuộc. Vì là biểu tượng của quyền lực, chiếc búa còn được sử dụng trong những buổi lễ chuyển giao chức vị. Chẳng hạn trong Thượng viện Mỹ, chủ tịch thượng viện đương nhiệm sẽ cầm chiếc búa với phần cán quay ra ngoài và tiến hành nghi thức trao búa cho người kế nhiệm.

Lịch sử ghi nhận George Washington, tổng thống đầu tiên của Mỹ, từng dùng một chiếc búa tương tự như chiếc búa thẩm phán tại nghi lễ đặt móng xây dựng tòa nhà quốc hội. Hiện nay, khách tới vẫn có thể được chiêm ngưỡng di vật lịch sử này tại tòa nhà Quốc hội.

John Adams, phó tổng thống đầu tiên của Mỹ, cũng dùng một chiếc búa thẩm phán để khai mạc phiên họp mặt Nghị viện đầu tiên được tổ chức vào mùa xuân 1789 ở New York.

Tổng thống Mỹ đầu tiên - George Washington - dùng chiếc  tương tự như búa thẩm phán tại nghi lễ đặt móng xây dựng tòa nhà Quốc hội.

Bạn có thể bắt gặp chiếc búa này trong khắp các phòng xét xử ở Mỹ. Tiếng búa gõ vang dội cùng với câu nói nghiêm nghị của thẩm phán: “Trật tự tại tòa” sẽ mau chóng khôi phục lại không khí nghiêm trang trong phòng xử án khi luật sư, nhân chứng, bồi thẩm đoàn hoặc thậm chí là cả những người tham dự đi lệch khỏi quy chuẩn phép tắc của phiên xét xử. Có người còn ví tiếng búa của thẩm phán như tiếng súng chỉ thiên của cảnh sát trưởng miền Viễn Tây khi muốn dừng một cuộc ẩu đả.

Trước khi có thể làm chủ tọa phiên tòa xét xử, một người thẩm phán sẽ phải trải qua khóa huấn luyện nâng cao chuyên môn, và tại đây, họ thường được dặn dò phải hạn chế sử dụng búa vì nếu lạm dụng sẽ làm giảm uy lực của nó.

Khi không đồng ý với cách phân xử của tòa, đôi khi một luật sư lành nghề sẽ cố tình tiếp tục xét hỏi nhân chứng theo cách đã bị tòa nhắc nhở trước đó để thử phản ứng của thẩm phán xét xử. Với những người này, chủ toạ thoạt đầu sẽ đưa ra cảnh cáo bằng lời nói, sau đó sẽ là tiếng búa. Âm thanh của chiếc búa sẽ là lời cảnh cáo nghiêm khắc rằng “Nếu anh không dừng ngay hành động của mình, tòa sẽ đáp lại bằng hình phạt tương ứng”. Nếu luật sư vẫn ngoan cố, với tiếng búa gõ lần này, thẩm phán có thể sẽ ra quyết định phạt về hành vi “khinh miệt tòa án”.

Dần dần, dụng cụ này trở thành biểu tượng cho quyền giám sát và hoàn thiện công trình của người cầm nó. Trong những cuộc họp mặt, người trưởng hội nghề thường mang theo một chiếc búa để thể hiện vị trí và quyền lực của mình.Theo Quora, chiếc búa quyền lực này có nguồn gốc từ nghề thợ nề. Thời trung cổ, người thợ nề thường sử dụng một chiếc búa làm từ gỗ cứng để gọt bớt đá và đẩy cả viên đá vào đúng vị trí.